Evrim Deniz
DİYARBAKIR – Maraş’ta meydana gelen zelzelelerin yaraları şimdi sarılmamışken Paskalya ve Ramazan Bayramı arka arda geldi. Diyarbakırlılar sarsıntılar yüzünden bayramları buruk karşıladı.
İzmir’de yaşayan Diyarbakırlı Süryani Nahrin Mert, Paskalya Bayramı için Diyarbakır’a geldi. Çocukluğu Suriçi’nde geçen Mert, Paskalya Bayramı’nın akabinde gelecek olan Ramazan Bayramı için tatilini uzattı. Surp Giragos Kilisesi’nde konuştuğumuz Nahrin Mert, İzmir’de yaşıyor olsa da Paskalya Bayramı’nı ailesiyle birlikte kutlamak için her yıl Diyarbakır’a geldiğini söyledi. Eski bayramları özlediğini ve çocukluğunun geçtiği Suriçi’nde eski coşkuyu göremediği için hüzünlendiğini lisana getiren Mert, bayramların eski coşkuyu ve maneviyatı taşımadığını söz etti.
. ‘BAYRAMLARIMIZ ŞENLİK HAVASINDA GEÇİYORDU’
Çocukluğunu Suriçi’nde geçiren Nahrin Mert, eski bayramları şöyle anlattı:
“Çocukken yaşadığım mahallede belli bir Süryani, Ermeni ve Keldani nüfusu vardı. Paskalya Bayramı yaklaşırken hepimizi çok tatlı bir telaş kaplardı. Paskalya’ya günler öncesinden hazırlanmaya başlardık. Yumurta haşlar, değişik renklere boyar, bayrama o denli hazırlık yapardık. Konuta gelen konuklarımıza o yumurtaları ikram eder, yumurtaları tokuşturarak ‘lades’ ve gibisi oyunlar oynardık.
Bayramlarımız şenlik havasında geçerdi. Paskalya çörekleri yapar, şekerler alırdık. Bayramdan evvel bizler de oruç tutardık ve oruçlarımız 50 gün sürerdi. Bayramdan bir gün evvel günümüz kilisede geçerdi, ayin yapardık. Suriçi tarihi bir yapıya sahip. Avlusu olan müstakil meskenlerde yaşardık. Bayramlaşmak gayesiyle bahçemize masalar kurar, konuklarımızı ağırlardık. Hem Süryani hem Müslüman komşularımız bayramlaşmaya gelirdi.”
‘TEK TİP BİR TOPLUM OLUŞTURMAK İSTEDİLER’
Suriçi’nde Ermenilerin, Süryanilerin ve Müslümanların içi içe yaşadığını lisana getiren Mert, “Zaten biz Süryaniler hiçbir vakit o ayrımcı tavır ile büyümedik. Kaynaşma vardı ortamızda, komşuluk bağlarımız samimiydi. Müslüman arkadaşlarımız ile Ramazan Bayramı’nda bizler de şeker toplardık. O heyecanın verdiği manevi hissiyat ve bir huzur vardı. O gün ne giyeceğimize günler öncesinden karar verirdik ve sabahın erken saatlerinde uyanır, arkadaşlarımız ile buluşurduk” diye konuştu.
“Şüphesiz çocuklarını bizimle oynatmayan ve yemeğimizin haram olduğunu argüman eden muhafazakar Müslüman aileler de vardı” diyen Mert, “Ama yeniden de evvelce halklar ortası uçurum bu kadar derinleşmiş değildi. Nefret bu kadar açıktan gelmezdi” dedi.
Yavaş yavaş Süryaniler ve Ermenilerin Diyarbakır’dan taşındığını belirten Mert, “Taşınmak zorunda kaldılar. Eski konutlarımız yıkıldı, ibadethanelerimizin birden fazla daima tehlike altında. Tek tip bir toplum oluşturmak istediler ve bu da gerçekleşiyor” tabirlerini kullandı.
. ‘HALK EKONOMİK TELAŞ İÇERİSİNDE’
Diyarbakır’ın Gazi Caddesi’ndeki kalabalığın bayram telaşından çok ekonomik telaş içerisinde olduğunu belirten Mert, müşahedelerini şöyle anlattı:
“Surp Girogos Ermeni Kilisesi’ne yürüdüğümüz Gazi Caddesi’nde hem havaların güzelleşmesiyle hem de bayram arefesiyle bir kalabalık var. Ancak bu kalabalık bayram telaşından çok ekonomik telaş içerisinde. Halk konutuna gelen konuğa ne ikram edebilirim telaşından bayramın kendisine odaklanamıyor. Zira geçinemiyorlar. Her bayram geliyorum Diyarbakır’a ki zati burada büyüdüm. Artık dönerken hüzünle dönüyorum. Eski bayramlarla birlikte eskiye dair her şeyi yitirdik. Suriçi tarihi dokusunu kaybetti. Alışılmış hala bayramlaşmak için gelen Müslüman konuklarımız var lakin hepimiz için bayramlar çok cılız ve yapay. Bir şey eksik, hepimiz farkındayız. Yapay bir atmosfer var. Evvelce herkes birbirini görmeye masraf, din, lisan, ırk gözetmeksizin birbirlerine sevgi ve hürmet duyarlardı. Fakat artık Müslüman halk da bayramları eski coşkuyla karşılamıyor. Kayıp bir kentin içinde yaşıyoruz hepimiz.”
‘SURİÇİ’NİN BETONLAŞTIĞINI GÖRMEK ANNEMİ ÇOK ÜZÜYOR’
Annesinin de gençliğinin geçtiği Suriçi semtini artık tanıyamadıklarını belirten Mert, “Annem 77 yaşında, gençliği Suriçi’nde geçti. Burada evlendi, birinci çocuğunu burada doğurdu. Şimdilerde apartman dairesinde yaşayan annem, bu mahallelere gelince ağlamaya başlıyor. Suriçi’nin de betonlaştığını görmek annemi inanılmaz üzüyor. Tanıdığı kimse kalmadı ne Müslüman ne Süryani ne Ermeni. Artık yaşadığı binadaki kimseye Süryani olduğunu bile söyleyemiyor” dedi.
Ailesinin “Fermanı fılla”, tehcir sırasında Diyarbakır merkeze Lice’nin Goçxar köyünden taşınmak zorunda kaldığını söyleyen Mert, “O köyde yaklaşık 200 Süryani aile yaşardı ve tarlalarımız, konutlarımız vardı. Fakat oradan hepimiz zorla göç ettirildik” diye konuştu.
‘SURİÇİ’NDEKİ KÜLTÜR ERİDİ’
Dedeleri göçten sonra Suriçi’ne yerleşmiş, esnaflık yaparak hayata tutunmuş. “Annem için alışma süreci sıkıntı olmuş lakin alışmış. Artık buralara gezmeye geldiğimiz vakit Suriçi’nin yeni halini görünce çok üzülüyor ister istemez” diyen Mert, çocukluğunun geçtiği Diyarbakır’ı şöyle anlattı:
“Annem bir kültürün yok edildiğine inanıyor. Annem ile buradaki eski birkaç Müslüman esnaf dostumuzu gezerken onlardan da misal cümleler duyuyoruz. ‘Keşke Ermeniler, Süryaniler, Keldaniler kalsaydı, göç etmeseydi. Bir kültür vardı Suriçi’nde ve hepsi eridi gitti’ diyorlar. Bizler de eski komşularımızla bağlantımızı devam ettirmeye ve elimizden geldiğince gençlere, çocuklara eski kültürlerimizi anlatmaya çalışıyoruz ki bilsinler Diyarbakır’da birçok halkın, farklı kültür ve inanışların birlikte yaşadığını. Ve tekrar yeniden bu kentin tüm halklar için yuva olabileceğini.”